Tất niên là một trong những phong tục không thể thiếu của mỗi gia đình Việt trước thời khắc đón chào năm mới. Vậy tất niên chính xác là gì, ở mỗi vùng miền có gì độc đáo, khác biệt? Hãy cùng tìm hiểu rõ hơn trong bài viết sau!
Tất niên là gì?
Tất niên hay cúng tất niên, lễ tất niên, tiệc tất niên là một nghi thức nhằm ghi nhận việc kết thúc một năm và chuẩn bị bước sang năm mới.
Tất niên có thể là một bữa tiệc, liên hoan cuối năm để bước sang năm mới (Tết Tây) và là một phần trong nghi thức Tết diễn ra vào những ngày cuối năm âm lịch, từ ngày 30 tháng Chạp (nếu là năm đủ) hoặc 29 tháng Chạp (nếu là năm thiếu) được gọi là ngày tất niên.
Tất niên thường diễn ra vào buổi chiều và buổi tối ngày này, người ta làm cỗ cúng tất niên sau đó dọn tiệc mời khách đến dự. Tất niên là lúc mọi người quây quần bên nhau và bên những món thức ăn và cùng chào đón năm mới, giao thừa là một phong tục tập quán lâu đời, mang nét đẹp văn hóa lâu đời của người Việt.
Vì sao chúng ta thường tổ chức Tất niên để gặp mặt cuối năm
Đây là dịp để các thành viên trong gia đình sum họp lại với nhau để ăn cơm buổi tất niên, cùng nhìn lại năm cũ đã qua và hướng về một năm mới tốt đẹp hơn. Ngoài ra, tùy vào phong tục tập quán ở mỗi vùng, việc cúng tất niên có thể được gia chủ mời thêm bạn bè và người thân đến dự.
Phong tục ăn Tất niên độc đáo ở ba miền
Mâm cúng tất niên 3 khác nhau và có nét riêng, nhưng nhìn chung vẫn có những món ăn cơ bản mang màu sắc đặc trưng của văn hóa Việt.
Phong tục ở miền Bắc
Người Bắc quan niệm mâm cúng tất niên thường có 4 bát 4 đĩa được bày trên mâm. Đĩa cúng bao gồm thịt gà, giò, chả quế, thịt lợn và đĩa xôi gấc để cầu mong một năm mới gặp nhiều may mắn. Các bát trên mâm cúng gồm có: chân giò hầm măng, canh bóng thả, miến dong và mọc nấm thả.
Nhiều gia đình còn biến tấu mâm cúng với nhiều món ăn khác nhau, nhưng đều mang đậm hương vị đặc trưng của miền Bắc như: thịt đông, nem rán, nộm, gà tần, móng giò hầm măng lưỡi lợn, bóng nấu thập cẩm, miến nấu lòng gà, mọc, nộm và dưa hành muối.
Phong tục ở miền Trung
Ở miền Trung, mâm cúng thì tùy theo hoàn cảnh sẽ có món mặn gồm thịt heo, thịt gà, hoặc cả hai loại, các món xào, canh,… Gia đình nào tươm tất thì có thêm đĩa bát miến Huế, đĩa thịt đông, chả Huế, đĩa dưa món, bát canh măng khô, đĩa cá chiên,…
Sau khi cúng Tất niên, cả gia đình thường quây quần bên nhau trong không khí ấm áp, rộn ràng bên nồi bánh chưng, bánh tét.
Phong tục ở miền Nam
Thông thường, một mâm cúng tất niên ở miền Nam bao gồm: mâm ngũ quả, hương hoa, giấy tiền vàng mã, đèn nến, trầu cau, trà, rượu, bánh chưng và mâm cỗ thức ăn (chay hoặc mặn).
Nếu cỗ mặn sẽ bao gồm: đĩa củ cải ngâm nước mắm; canh măng nấu (dùng măng tươi thay cho măng khô), thêm bát canh khổ qua nhồi thịt, thịt kho tàu (thịt heo, trứng với nước dừa); đĩa thịt heo luộc, đĩa gỏi tôm thịt, đĩa nem, đĩa chả giò, đĩa dưa giá, củ kiệu.
Mỗi vùng miền đều có những nét đặc trưng riêng cho mâm cúng Tất niên, nhưng nhìn chung đều mang đậm bản sắc văn hóa Tết Việt.